του Αλέξανδρο Κούτση
To ιστορικό της υπόθεσης
Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είχε αρχίσει από τη δεκαετία του ’70. Τότε ο Σάχης είχε αρχίσει να ανησυχεί για το ότι ίσως στο μέλλον η Αμερική μπορεί να εγκαταλείψει το Ιράν όπως είχε κάνει –ηττημένη- και στο Βιετνάμ. Γι αυτό άρχισε να ετοιμάζεται ώστε να αναπτύξει μία ισχυρή στρατιωτική βιομηχανία στην χώρα του, για να αντικαταστήσει το ενδεχόμενο μιας αποχώρησης της Αμερικής. Τότε ήταν πολύ ψηλά και οι τιμές του πετρελαίου…και στα πλαίσια αυτά ο Σάχη είχε αποφασίσει το πετρέλαιο που χρησιμοποιούσε για να παράγει ηλεκτρική ενέργεια να το διαθέσει στη διεθνή αγορά ώστε να έχει έσοδα. Επειδή όμως υπήρχε αυξανόμενη ανάγκη για ηλεκτρική ενέργεια αποφάσισε να κατασκευάσει πυρηνικούς αντιδραστήρες, δηλαδή σταθμούς παραγωγής ενέργειας με πυρηνικούς αντιδραστήρες. Είχε προγραμματίσει να κατασκευάσει περίπου 17-20 σταθμούς και υπέγραψε συμφωνία με την Αμερική για αυτή την κατασκευή.
Το 1979 έγινε επανάσταση στο Ιράν, φεύγει ο Σάχης έρχεται ο Kumeni και το κληρικό καθεστώς με την ομηρεία των αμερικανών διπλωματών κτλ οπότε οι Αμερικανοί τους είπαν να ξεχάσουν το συμβόλαιο για τους πυρηνικούς αντιδραστήρες. Ο Kumeni είχε εμπλακεί στον πόλεμο του Ιράκ για τουλάχιστον 10 χρόνια και μέσα σ αυτή την περίοδο άρχισε να ετοιμάζεται για την αντικατάσταση των αμερικανών ως προμηθευτές αντιδραστήρων και απευθύνθηκε στη Σοβιετική ένωση. Η Σοβιετική ένωση δέχθηκε την συμφωνία για 20 αντιδραστήρες και του προμήθευσε έναν μεγάλο ο οποίος πρόκειται να μπει σε λειτουργία στο Μπουχέρ. Οι αντιδραστήρες όμως της Σοβιετική ένωση είναι παλιού τύπου σε σύγκριση με εκείνους της Δύσης. Πιο συγκεκριμένα χρησιμοποιούν τεχνολογία η οποία μετά τη καύση του ουρανίου παράγει πλουτώνιο -το πλουτώνιο είναι η πρώτη ύλη για τις πυρηνικές κεφαλές. Επομένως άρχισε να δημιουργείται το ερώτημα τι θα γίνει μ αυτή τη παραγωγή πλουτωνίου που θα έχει το Ιράν και μετά θα μπορεί να μπει στην παραγωγή πυρηνικών όπλων. Εκεί δημιουργήθηκε ένα μεγάλο θέμα. Για να εμπλουτιστεί το ουράνιο* χρειάζεται μία διαδικασία που απαιτεί φυγοκεντριτές. Το Ιράν δεν είχε κανένα εργοστάσιο με φυγοκεντριτές ώστε να εμπλουτίσει το ουράνιο κα έπρεπε να το εισάγει από το εξωτερικό ώστε να τροφοδοτήσει τον αντιδραστήρα που θα παρήγαγε ηλεκτρική ενέργεια. Η δύση δεν πουλούσε στο Ιράκ, η τότε Σοβιετική ένωση επειδή φοβόταν τον Ισλαμικό φονταμενταλισμό δεν πουλούσε επίσης στο Ιράν, οπότε οι Ιρανοί πήραν την απόφαση να κατασκευάσουν την υποδομή για να μπορούν να παράγουν εμπλουτισμένο ουράνιο μόνοι τους. Μέχρι τώρα το πρόβλημα ήταν πως θα θέσει την υποδομή, κατάφερε και την έθεσε και σήμερα το Ιράν μπορεί να παράγει εμπλουτισμένο ουράνιο.
* Υπάρχουν 3 τύποι ουρανίου. Α. αυτό που είναι εμπλουτισμένο μέχρι 4-5% χρησιμοποιείται για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας β. αυτό που είναι μέχρι 20% το οποίο χρησιμοποιείται για ιατρικούς και ερευνητικούς σκοπούς και γ. από 90% και πάνω εμπλουτισμένο για να κατασκευάσεις πυρηνικά όπλα.
Το Ιράν θέλει πυρηνικά όπλα;
Τώρα το Ιράν θέλει πυρηνικά όπλα; Δεν θέλει πυρηνικά όπλα; Έχω την αίσθηση πως θα τα επιθυμούσε για λόγους ασφάλειας…από το 1979 που είχε γίνε η ομηρεία των διπλωματών τελικά το Ιράν ήρθε σε μια συμφωνία με την Αμερική το 1981, τη συμφωνία του «Αλγερίου». Στα πλαίσια αυτής της συμφωνίας οι ιρανοί δέχθηκαν να απελευθερώσουν τους διπλωμάτες, με αντάλλαγμα οι αμερικανοί να άρουν το εμπάργκο που είχαν εναντίων του Ιράν και να μην ανακατεύονται στα εσωτερικά τους ζητήματα. Οι διπλωμάτες απελευθερώθηκαν αλλά το εμπάργκο δεν άρθηκε. Οι Ιρανοί κατέληξαν στο συμπέρασμα πως οι αμερικανοί είναι αποφασισμένοι να ανατρέψουν το κληρικό καθεστώς και μέσα σ αυτά τα πλαίσια ίσως σκέφτονται ότι η κατοχή μίας πυρηνικής ισχύος ίσως αποτρέψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, μία εισβολή εναντίον του Ιράν.
Δύο διεθνή γεγονότα, μάλιστα, που τους έχουν πείσει ότι θα πρέπει να προχωρήσουν προς αυτή τη κατεύθυνση είναι:
Α. η εισβολή στο Ιράκ το 2003. το επιχείρημα τους είναι πως αν ο Σαντάμ είχε πυρηνικά όπλα οι αμερικανοί δεν θα τολμούσαν να εισβάλουν Β. η φετινή εισβολή στη Λιβύη από το ΝΑΤΟ. Αν ο Καντάφι είχε πυρηνικά όπλα ίσως το ΝΑΤΟ να μην τολμούσε να εισβάλει.
Θα οδηγήσει σε μία επίθεση εναντίον του Ιράν αυτή η κατάσταση;
Από την άλλη πλευρά αυτό που λένε ότι μπορεί η σκέψη του να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα μπορεί να οδηγήσει την Αμερική και το Ισλάμ να εξαπολύσουν στρατιωτικά πλήγματα είναι δύσκολο να συμβεί. Αν σκεφτούμε αυτό το σενάριο με την επίθεση θα δείτε πόσο δύσκολο είναι να μπουν σ αυτή τη γραμμή. Για παράδειγμα για να κάνουν μία επίθεση εναντίον του Ιράν θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα ότι τα πυρηνικά εργοστάσια είναι διασκορπισμένα σε 22 διαφορετικές πόλεις, σε αντίθεση με το Ιράκ που είχε το πυρηνικό του εργοστάσιο στη Βαγδάτη και έτσι ήταν πιο εύκολο να επιτεθούν. Επομένως όποιος και να είναι αυτός που θα κάνει την επίθεση θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονα να πλήξει 22 στόχους ταυτόχρονα. Οι αμερικανοί μπορούν να το κάνουν οι Ισραηλινοί όμως δεν έχουν τη δυνατότητα και γι αυτό πιέζουν τους Αμερικανούς. Δεύτερον ας υποθέσουμε πως όντως κάνουν την επίθεση και όντως πλήττουν και τους 22 σταθμούς περιμένετε να μην υπάρχει στρατιωτική αντίδραση από το Ιράν; δεν θα έχουν αντιαεροπορικά συστήματα ασφάλειας για να χρησιμοποιήσουν; Δεν θα χρησιμοποιήσουν τους πυραύλους τους για να πλήξουν αμερικάνικες βάσεις στο περσικό κόλπο; Επομένως δεν θα πρέπει να είναι επίθεση μόνο κατά τον στόχων των πυρηνικών εργοστασίων αλλά και των στρατιωτικών βάσεων του Ιράν. Αυτό σημαίνει πως το Ισραήλ δεν έχει τη δυνατότητα, την έχει μόνο η Αμερική αλλά ακόμα και αν και αυτό το σενάριο πάει καλά και τα καταφέρουν σίγουρα θα υπάρχουν περαιτέρω ενέργειες από το Ιράν όπως τρομοκρατικές ενέργειες στο εξωτερικό ή να αποκλείσει το πετρέλαιο και να ανέβει η τιμή του στα ύψη. Πρέπει λοιπόν οπωσδήποτε να υποτάξουν το Ιράν και αυτό σημαίνει χερσαία επιχείρηση και η Αμερική δεν είναι σήμερα σε θέση για μία τέτοια επιχείρηση.
Πιθανές λύσεις που θα μπορούσαν να αποτρέψουν την σημερινή κατάσταση
Υπήρχε λύση. Το 2005 αν θυμάμαι καλά η Ε.Ε. έκανε μία πρόταση, ανεγνώρισε τις ανάγκες του Ιράν για παραγωγή πυρηνικής ενέργειας και πρότεινε η Ε.Ε. και κυρίως η Γαλλία που παράγει ράβδους εμπλουτισμένου ουρανίου για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας να προμηθεύει το Ιράν με μοναδικό όρο ότι μετά τη καύση τους τα υπολείμματα θα επιστρέφουν στην Ευρώπη ώστε το Ιράκ να μην έχει την ύλη για παραγωγή πυρηνικών όπλων. Το Ιράν δέχθηκε αλλά έβαλε και άλλους όρους, να αρθεί το εμπάργκο εναντίον τους, να μην ανακατεύεται η Δύση στα εσωτερικά τους ζητήματα και να διευκολυνθεί η είσοδος του Ιράν στη παγκόσμιο οργανισμό εμπορίου. Ο πρόεδρος Bush – ο νεότερος- αρνήθηκε γιατί δεν ήθελε να αναγνωρίσει το κληρικό καθεστώς. Γύρω στο 2007 νομίζω έγινε ακόμα μία πρόταση την οποία δέχθηκε εξ ολοκλήρου το Ιράν. Η πρόταση έλεγε πως η Ρωσία θα προμηθεύει την πρώτη ύλη και πως τα υπολείμματα θα επιστρέφουν στη Ρωσία, ενώ πρόσθεσε έναν ακόμα όρο: να επιτρέπεται στην Διεθνή κοινότητα να κάνει αιφνιδιαστικές έρευνες στο πυρηνικό τους πρόγραμμα. Το Ιράν το δέχθηκε, η Δύση όμως όχι. Μέσα σ αυτά τα πλαίσια το Ιράν προχώρησε στην επόμενη φάση, να αποκτήσει δηλαδή τεχνογνωσία παραγωγής εμπλουτισμένου ουρανίου μέχρι 20% για ερευνητικούς σκοπούς… και τα κατάφερε. Εκεί άρχισε η ανησυχία της Δύσης ότι εφόσον ξέρουν πλέον πώς να φτάσουν στο 20% θα είναι πολύ εύκολο να καταφέρουν να φτάσουν και στο 90%.
Ποιες είναι οι θέσεις των δύο πλευρών σήμερα;
Η Αμερικανική θέση είναι να μην έχουν καμία υποδομή εμπλουτισμού ουρανίου. Ότι χρειάζεστε θα το παίρνετε από τη Διεθνή αγορά και θα επιστρέφεται τα υπολείμματα της καύσιμης ύλης. Το Ιράν αντιδρά εξηγώντας πως δεν υπάρχει περίπτωση να ξηλώσουν την υποδομή που έχουν κατασκευάσει γιατί δεν είναι σίγουρο πως στο μέλλον δεν θα υπάρξει και πάλι εμπάργκο, αλλά δεν έχουν πρόβλημα να γίνονται οι αιφνίδιοι έλεγχοι.
Η έκθεση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας
Η έκθεση που έβγαλε ο ΟΗΕ ισχυρίζονται ότι το Ιράν είχε κάνει διάφορες προσπάθειες παραγωγής πυρηνικών όπλων από το 2003. και ταυτόχρονα έκανε και διάφορες προσπάθειες τροποποίησης των πυραύλων της ώστε να φέρουν πυρηνικές κεφαλές και παρουσίασαν κάποιες φωτογραφίες και σχέδια. Αυτό δείχνει ότι το Ιράν προχωρά σ ένα πρόγραμμα δημιουργίας πυρηνικών κεφαλών και πως η Διεθνής κοινότητα πρέπει να κάνει κάτι. Έχω την αίσθηση ότι αυτή η έκθεση είναι πολιτικοποιημένη για δύο λόγους α. γνωρίζουμε ότι η επιτροπή αυτή πήγε στον Λευκό Οίκο και συζήτησε το περιεχόμενο της έκθεσης πριν καν την εκδώσει. Γεγονός που θα έπρεπε να μας παραξενεύει καθώς δεν υπάρχει κάποια εξήγηση στο γιατί μία ανεξάρτητη οργάνωση να συζητάει το περιεχόμενο πριν το εκδώσει. Β. όλα αυτά τα σημεία σχεδόν το 90% της έκθεσης εμπεριέχονταν και σε μία έκθεση που είχε δημοσιοποιηθεί πάλι από έκθεση της διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας. Σ’ αυτή την έκθεση το Ιράν απάντησε σ όλα τα σημεία, επομένως μπορεί ένας να ισχυριστεί ότι είχαμε την απάντηση οπότε που είναι το νέο στοιχείο. Η δικιά μου εκτίμηση…Θα βάλω όλη αυτή την υπόθεση μέσα στις εξελίξεις στο χώρο της Μέσης Ανατολής με την Αραβική Άνοιξη έχουμε μία εξέγερση στη Σίλια και η έκβαση της εξέγερσης αυτής έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί υπάρχει ένας άξονας Τεχεράνης- Δαμασκού και Χεσμπολάχ και ο μόνος τρόπος να αποδυναμωθεί αυτός ο άξονας είναι να φύγει από τη μέση η Δαμασκός επομένως η εξέγερση στη Συρία θα βοηθούσε αν η κυβέρνηση Άσαντ απομακρυνόταν. Δεδομένου ότι δεν θα απομακρυνθεί και ο άξονας αυτός δεν καταρρέει όλο αυτό το που γίνεται τώρα είναι για να απασχοληθεί το Ιράν με το δικό του πρόβλημα και να αφήσει το θέμα της Συρίας ανοιχτό μην τυχόν και εξεγερθεί εκεί και χρειαστεί να γίνει κάποια επέμβαση εξωτερική. Βεβαίως υπάρχει και η άλλη εξήγηση…καθώς οι Αμερικάνοι φεύγουν στο τέλος του χρόνου το οποίο σημαίνει πως μειώνεται η στρατιωτική τους παρουσία και αυτό έχει ως συνέπεια να αυξάνεται και η πολιτική επιρροή του Ιράν με αποτέλεσμα να θέλουν να την αποδυναμώσουν όσο μπορούν.
Η ερώτηση η δικιά μου είναι γιατί τώρα;
Κάτι που υποβόσκει από το 1980 γιατί τώρα να γίνει όλη αυτή η φασαρία;
O κ. Αλέξανδρος Κούτσης είναι Ομότιμος Καθηγητής Μεσανατολικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Πηγή: http://www.koutipandoras.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου