Ο ανθρώπινος εγκέφαλος χρειάζεται ... γυμναστική

Tο διάβασμα λογοτεχνικών βιβλίων, τα σταυρόλεξα, η εκμάθηση ξένων γλωσσών, οι κοινωνικές δραστηριότητες, μπορούν να γυμνάσουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο και να βοηθήσουν στην αντικατάσταση των εγκεφαλικών κυττάρων που καταστρέφονται αλλά και στην αντιμετώπιση μελλοντικών νόσων, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ (Alzheimer).

Τα παραπάνω τονίστηκαν σε ημερίδα, που πραγματοποιήθηκε χθες το βράδυ, στη Νομαρχία Γρεβενών, από τον ιατρό, διδάκτορα Ιατρικής Σχολής και υπεύθυνο του Εργαστηρίου Πειραματικής Φυσιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Βασίλειο Παπαλιάγκα.

Η ημερίδα διοργανώθηκε από τον Ιατρικό Σύλλογο και τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Γρεβενών, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Πρόσβαση του πληθυσμού του Νομού Γρεβενών σε υπηρεσίες δημόσια υγείας».

Σύμφωνα με τον κ. Παπαλιάγκα, ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι το κέντρο του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος του ανθρώπου και αποτελεί ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο όργανο. Αποτελείται από δισεκατομμύρια νευρικά κύτταρα (ονομάζονται αλλιώς και νευρώνες), τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με τρισεκατομμύρια συνάψεις. Η σύνδεση αυτή γίνεται μέσω ορισμένων ουσιών, οι οποίες ονομάζονται νευροδιαβιβαστές, εκκρίνονται από το νευρικό κύτταρο στο χώρο μεταξύ αυτού και του επομένου κυττάρου και καθορίζουν την μεταβίβαση του ερεθίσματος. Από επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια βρέθηκε ότι, η ποσότητα των πληροφοριών που δέχεται καθημερινά ο εγκέφαλος είναι 34 GB!

Έρευνες τα τελευταία χρόνια έχουν δείξει ότι, κατά τη διάρκεια της ζωής μας, ο εγκέφαλός μας αλλάζει διαρκώς. Αυτή η ικανότητα του εγκεφάλου για αλλαγή ονομάζεται πλαστικότητα- όπως για παράδειγμα, ένα αντικείμενο από πλαστελίνη, το οποίο μπορεί διαρκώς να αναδιαμορφώνεται.

Η επαναδιαμόρφωση αυτή αφορά κυρίως την τροποποίηση των συνάψεων μεταξύ των νευρώνων σε νέα κυκλώματα, η οποία μπορεί να είναι παροδική για λίγα λεπτά ή μπορεί να είναι και μόνιμη. Τα παλαιότερα χρόνια θεωρούνταν ότι μόνο ο εγκέφαλος των παιδιών είχε πλαστικότητα, αλλά τα τελευταία χρόνια βρέθηκε ότι και ο ενήλικος εγκέφαλος έχει πλαστικότητα

Μια από τις θεωρίες, η οποία συνδέεται στενά με την πλαστικότητα του εγκεφάλου, είναι αυτή των «νοητικών εφεδρειών» ή «νοητικού αποθέματος». Ο εγκέφαλός μας δηλαδή, διαθέτει ένα απόθεμα νευρικών κυττάρων, τα οποία μπορούν να αντικαταστήσουν άλλα νευρικά κύτταρα όταν καταστρέφονται και βοηθάει στην πρόληψη παθήσεων του εγκεφάλου, όπως είναι η Νόσος Αλτσχάιμερ. Το νοητικό απόθεμα καθορίζεται από γενετικούς, εκπαιδευτικούς, επαγγελματικούς και κοινωνικούς παράγοντες.

Πώς, όμως, δημιουργείται αυτό το νοητικό απόθεμα; Πώς μπορούμε να ασκήσουμε και να γυμνάσουμε τον εγκέφαλό μας, προκειμένου να τον προστατεύσουμε και να τον θωρακίσουμε απέναντι σε πιθανές μελλοντικές παθήσεις του;

Κατ' αρχήν, τα έτη εκπαίδευσης παίζουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία νοητικού αποθέματος και στη γυμναστική του εγκεφάλου. Έρευνες έχουν δείξει ότι η μεγαλύτερη διάρκεια εκπαίδευσης θεωρείται προστατευτικός παράγοντας κατά της άνοιας. Η πανεπιστημιακή μόρφωση και η επιλογή στη συνέχεια μιας πνευματικά απαιτητικής εργασίας ελαττώνει τον κίνδυνο εμφάνισης νόσου Αλτσχάιμερ.

Απλές καθημερινές δραστηριότητες που μπορούν να γυμνάσουν τον εγκέφαλο είναι:

-Η επίλυση σταυρολέξων (ειδικότερα SUDOKU, για το οποίο ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί συνδυασμούς σκέψης ανώτερους και από τους πιο εξελιγμένους υπολογιστές!).

-Το διάβασμα λογοτεχνικών βιβλίων, εφημερίδων και περιοδικών,

-Παιχνίδια που απαιτούν πνευματική δραστηριότητα, όπως το σκάκι αλλά και η πρέφα και η μπιρίμπα.

-Το να μη χρησιμοποιεί κάποιος κομπιουτεράκι, αλλά να κάνει τις απλές αριθμητικές πράξεις με χαρτί και μολύβι.

-Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια στον υπολογιστή, όπως παραδείγματος χάριν, το παιχνίδι «Brain Age» της εταιρείας Nintendo, το οποίο είναι μια συλλογή από μίνι-παζλ και υπόσχεται ότι θα γυμνάσει το μυαλό των παικτών με ολιγόλεπτη καθημερινή χρήση. Επίσης, σύμφωνα με ερευνητές του Ινστιτούτο Μνήμης και Γήρανσης του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, Λος Άντζελες (UCLA), η χρήση του διαδικτύου αυξάνει τη λειτουργία του εγκεφάλου και ενεργοποιεί κέντρα λήψης αποφάσεων και πολύπλοκης σκέψης

-Η αυξημένη κοινωνική ζωή και συμμετοχή σε πολλές κοινωνικές δραστηριότητες ελαττώνουν τον ρυθμό νοητικής έκπτωσης, ενώ αυξάνουν και την επιβίωση.

-Η εκμάθηση ξένης γλώσσας, μουσικών οργάνων, η δημιουργία έργων τέχνης, όπως π.χ. οι πίνακες και τα γλυπτά, η απομνημόνευση στίχων ποίησης ή τραγουδιών και η αποφυγή πολλών ωρών τηλεθέασης.

Επίσης, η φυσική άσκηση, εκτός από το σώμα γυμνάζει και τον εγκέφαλο. Από πρόσφατη έρευνα, έχει βρεθεί ότι ο όγκος του ιπποκάμπου (μιας περιοχής του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τη μνήμη) είναι ανάλογος με τη φυσική άσκηση, έτσι όσο περισσότερο ασκούμαστε τόσο βελτιώνουμε όχι μόνο τη φυσική αλλά και τη νοητική μας κατάσταση.

H φυσική άσκηση έχει βρεθεί ότι αυξάνει και την ποσότητα της ντοπαμίνης, ενός σημαντικού νευροδιαβιβαστή για τη μεταφορά πληροφοριών μεταξύ των νευρικών κυττάρων.

Επίσης, η φυσική άσκηση βελτιώνει τη ροή του αίματος και την οξυγόνωση του εγκεφάλου. Έχει παρατηρηθεί ειδικότερα ότι η συστηματική, έστω και ήπια, άσκηση (απλό βάδισμα, γυμναστική, κολύμπι ή οποιοδήποτε άλλη μορφή άσκησης) για μισή ώρα, περίπου τρεις φορές την εβδομάδα, μειώνει έως και 40% τον κίνδυνο εμφάνισης νόσου του Αλτσχάιμερ.

Η καλή και ισορροπημένη διατροφή, ειδικότερα η Μεσογειακή Διατροφή, σχετίζεται, επίσης, με την ελαττωμένη εμφάνιση της νόσου Αλτσχάιμερ.

(www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ - ΜΠΕ)